به گزارش پول نیوز، عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالشترین عرصههای فرهنگی هنری کشورمان بوده است که در سالهای طولانی دوشادوش سایر فعالیتهای فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهامهای فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشتهاند اما به دلیل حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالبهای گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.
در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و میگیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سالهای دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شدهاند. آثاری که طبیعتاً برخی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بودهاند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه شدند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دلبستگان اباعبدالله (ع) است.
در سی و هشتمین قسمت از سلسله گزارشهای «روایت مهر از نواهای عاشورایی»، به سراغ پروژه موسیقایی «نفیر» محصول مؤسسه هنر و ادبیات «هلال» رفتیم که سالها پیش با صدای سیدعلی سادات رضوی از ذاکران اهل بیت (ع) و آهنگ و تنظیم محسن جلیلی و امین شیرازی و حضور صابر جعفری، حمیدرضا رامیار، علیرضا قادر و مهدی نایینی در قالب گروه کُر پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
آلبوم «نفیر» مجموعهای شامل بازخوانی نوحههای عاشورایی دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی است که به نوعی یادبود نوحه خوانیهای محمد احمدیان به شمار میرود؛ گرامیداشت نوحههایی که بر خلاف ملودیهای سبک و اشعار بی مایه بسیاری از نوحههای این روزها، بر پایه موسیقی دستگاهی و مقامی ایرانی ساخته شده اند. گرچه با حفظ ریتم دستههای عزاداری در موسیقی آلبوم «نفیر»، فضای عاشورایی کاملاً به مخاطب القا میشود.
آلبومی که دربرگیرنده مجموعهای از بهترین و ماندگار ترین ملودیها و نوحههایی است که از گذشتههای نه چندان دور به واسطه حضور مداحان پیشکسوت اهل بیت (ع) در حسینیهها، هیأتها و دستههای زنجیرزنی و سینه زنی به خوش ریتم ترین، معنویترین و شورانگیزترین حالت ممکن خوانده شده و موجب میشد تا بسیاری از کودکان و نوجوانان آن دوران به واسطه نام نامی حضرت سید الشهدا (ع) جذب این دستگاه با فضیلت اهل بیت شوند. مسیری که در دهههای ۶۰ و ۷۰ در تکایا، حسینیهها، هیأتها و دستههای زنجیرزنی و سینه زنی شاهدش بودیم و فضایی را فراهم میساخت که به واسطه این نوحههای ارزشمند همواره تصاویر مزین به نام امام حسین (ع) نقش ویژه ای در ذهن شنیداری نسل آن دوران داشته باشد.
«مدال»، «ماه روز»، «باران»، «تقسیم»، «گم شدن»، «پایان»، «پریشانی»، «حُرمت»، «بازگشت» و «سلام» قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده اند.
محسن جلیلی کارشناس و ناظر کیفی مجموعه «نفیر» درباره این پروژه نوشته است: «آیین های سوگواری به عنوان بازتاب پنهان ترین خواستها و باورهای بشری به شایستگی از حفظ و پیوند باورهای گوناگون هر قوم در طول تاریخ خبر میدهند و بدین سان در شمار مهمترین نمودهای هویت اجتماعی اقوام هستند.
تاریخ اجتماعی بشر آکنده از آئینها و مراسمی است که انسان کوشیده است به کمک آنها زندگی خود را غنا بخشد و در پس این آئینها به خوبی میتوان ردپایی از هراسها، امیدها و آرزوهای آدمی را دریافت. آئینها به عنوان یکی از بارزترین نمودهای هویت اجتماعی اقوام مختلف نمایان گر نوع نگرش آنها به زندگی و ارزشهای مورد قبول آنها است.
در طول سالیان مختلف و پراز فراز و نشیب ایران اسلامی، هیچ گاه فرهنگ عاشورا و پرداختن به اسوههای عاشورایی از زندگی مردم دور نبوده و در سختترین شرایط نیز این مهم باقی بوده است. ولی متأسفانه در سالهای اخیر به دلایل مختلف از جمله نوع اشعار نادرست و ملودیها و مرثیههای تأسف برانگیز، شکل عزاداری در بین برخی اقشار مختلف جامعه دچار تغییرهای نادرستی شده است تا جایی که برخی مواقع کپی برداری از یک ملودی خاص و جایگزین کردن شعر روی آن نه تنها حس معنوی و روحانی در مخاطب ایجاد نمیکند، موجب تحریف در عزاداری نیز میشود. این درحالی است که ظرفیت بالای موسیقی اصیل ایرانی از یک سو و کلام و شعر فاخر و به دور از تحریف از سوی دیگر میتواند باعث خلق آثاری ارزشمندی و جاودانه در این زمینه شود. از جمله میتوان به نوحهها و مرثیههای سالهای نه چندان دور اشاره کرد که بر پایه موسیقی دستگاهی و مقامی ساخته شده و همچنان در اذهان و خاطر مردم به یادگار باقی مانده و در چنین شرایطی بازگشت به اصالتهای نوحه خوانی و عزاداری بیش از پیش به چشم میخورد.
یکی از خادمان اهل بیت علیهم السلام که در سالهای نه چندان دور با صدای گرم و پرسوز و گداز و البته اشراف به دستگاههای موسیقی ملی، نوحههای بی نظیری در خاطرهها باقی گذاشته مرحوم محمد احمدیان است که هنوز هم شنیدن نوحههایش، عظمت واقعه عاشورا را در یادها زنده میکند.
این مجموعه یادگار از این ذاکر اهل بیت میتواند به عنوان یک مرجع مناسب برای بازگشت به شیوههای نوحه خوانی قدما و رعایت اصالتها در نوحه خوانی استفاده شود. اما به دلیل نبود کیفیت مناسب صدا و همچنین پراکندگی این آثار، برآن شدیم تا ضمن بازخوانی مجدد برخی از آثار ماندگار این نوحه خوان پیشکسوت با کیفیتی مناسب و با رعایت استاندارهای موسیقی روز روش آموزشی نیز برای ذاکران جوان اهل بیت ارائه کنیم. همچنین کلام استفاده شده در این آثار به دلیل قدمت بالای آن دارای کلماتی بودند که برخی از آنها برای نسل امروز ناآشنا و کمتر شنیده شده بود که ضمن مشاوره با استادان بزرگوار به همت قلم دوست بزرگوارام سید محمد سادات اخوی برخی اشعار به زبان مفاهیم امروزی تغییر پیدا کرده است.
این مجموعه به همت خادم بزرگوار اهل بیت استاد سید علی سادات رضوی که نوحهها با صدای پر از اخلاص و سوز و گداز ایشان و البته آشنایی وی با دستگاههای موسیقی ملی بازخوانی شده و حجت الاسلام حسین فتحی مدیرعامل دفتر هنر و ادبیات «هلال» که همواره پیشگام در خدمت به اهل بیت بوده، تولید و ارائه شده است. البته لازم است از تلاشها و زحمات بی دریف دوست هنرمند و بزرگوارم امین شیرازی که در تنظیم موسیقایی این مجموعه همراهم بود قدردانی کنم.»
آژانس خلاقیت کوانتا