اقتصاد خاموش هنرهاي تجسمي

به گزارش پول نیوز، جام جم : خريد آثار تجسمي در ايران هرچند در چند سال گذشته از سوي مردم كمي رنگ و روي تازه اي گرفته است، اما كماكان هستند هنرمنداني كه تابلو بر دوش از اين نگارخانه به نگارخانه اي ديگر مي روند تا شايد فرجي شود و … اين يك واقعيت است كه اكنون تمامي هنرمندان حوزه تجسمي با گرايش بيكاري وارد دانشگاه هاي هنر مي شوند.

اين واقعيت زندگي روزمره ما ايرانيان است. تعداد زيادي فارغ التحصيل بيكار رشته هاي هنري داريم و در سوي ديگر، ديوارهايي كه هيچ نام و نشاني از زيبايي بصري روي آنها ديده نمي شود.

شايد مهم ترين امر در راكد بودن بازار هنر در ايران نبود خريدار دولتي در چرخه توليد تا نمايش آثار هنري باشد. جالب است كه در ايران درخصوص خريد آثار دولتي از سوي مبادي دولتي قانوني وجود دارد كه هرچند ضمانت اجرايي ندارد؛ اما بالاخره قانون است و بايد به آن به ديده احترام نگريست.

مجلس ششم شوراي اسلامي در سال 1382 مصوبه اي را به تصويب رساند كه براساس آن سازمان ها، نهادها و دستگاه هاي دولتي مي توانند نيم درصد از اعتبارات عمراني خود را صرف ارتقاي هويت ظاهري و سيماي داخلي بناهاي خود كنند كه خريد آثارهنري هم مي توانست بخشي از آن باشد.

اين قانون همان طور كه اشاره شد، هرچند قانون است؛ اما ضمانت اجرايي ندارد و شايد اگر دغدغه اصلي مسوولان هنري اين دوره در حوزه هنرهاي تجسمي در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در همين امر خلاصه شود كه ايشان بتوانند به نوعي دستگاه ها و نهاد هاي دولتي را مجاب به خريد آثار هنري براساس اين بودجه نيم درصدي كنند، شايد بسيار مناسب به شمار آيد.

رئيس مركز هنرهاي تجسمي ارشاد گرچه تاكيد دارد كه اين در آرت اكسپويي كه ديروز در تهران گشايش يافته بسياري از مسوولان وزارتخانه ها و نهادهاي دولتي را مجاب به خريد آثار كرده است؛ اما كماكان هنوز ذهنيت بسياري از هنرمندان به دوره پيشين اين نمايشگاه دوخته شده است.

در آن دوره بسياري از نهاد هاي دولتي كه با توجه به همان بودجه نيم درصدي به خريد آثار هنري دست يازيده بودند، پس از خريد، حتي يك ريال هم به بيچاره هنرمند تجسمي ندادند تا آثارشان ماه ها در انبار مركز هنرهاي تجسمي ارشاد خاك بخورد و در انتها بعضي آثار پاره شده و برخي ديگر در بدترين وضع ممكن به ايشان بازگردانده شود.

اما محمود شالويي، رئيس مركز هنرهاي تجسمي ارشاد در اين باره نظر تازه اي دارد. او مي گويد كه در اين دوره تمامي آثار با تضمين پرداخت حق و حقوق هنرمندان فروشنده شكل مي گيرد.

او از اتفاقي كه در دوره پيشين براي آثار هنري و بي احترامي صورت گرفته به هنرمندان به طور صريح انتقاد نمي كند؛ اما مي گويد: شان هنرمندان ايراني بالاتر از آن است كه تابلو به بغل به دنبال خريدار و پول خويش از اين اتاق به اتاق ديگر بروند. او در عين حال عقيده دارد كه بايد روند برگزاري نمايشگاه هاي بزرگ فروش آثار هنري در ايران آنقدر ادامه يابد كه نداشتن تجربه در اين زمينه بهانه اي براي بي احترامي به هنر و هنرمند نشود.

حراج به هر قيمت

چند وقتي است در روزنامه ها اخبار موفقيت هنرمندان ايراني را در عرصه بين المللي و در قالب حراجي هايي كه عمدتا در كشورهاي حاشيه خليج فارس برپا مي شوند، مي شنويم.

با آن كه چند وقت پيش زمزمه هايي مبني بر حضور 2 حراجي معتبر انگليسي و آمريكايي درخصوص فروش آثار هنرهاي تجسمي در ايران شنيده مي شد ؛ اما كماكان و طبق قانون نانوشته اي كه چندي پيش رئيس مركز هنرهاي تجسمي ارشاد نيز در گفتگو با جام جم آن را به طور غيرمستقيم به زبان راند، گويا قرار نيست هيچ وقت اين حراجي ها در ايران برگزار شود. اين كه ما منتظر بمانيم كه به دليل نبود حراجي آثار هنري در ايران آثار هنرمندان كشورمان آن طور كه صاحبان حراجي هاي كشورهاي عربي مي خواهند، در اين كشور ها به فروش بروند، به تامل بيشتري نياز دارد.

سرپرست موزه هنرهاي معاصر تهران در اين خصوص مي گويد: اگر بتوانيم دامنه برگزاري آرت اكسپو را گسترده تر كنيم، به جاي ارسال آثار به خارج از كشور و شركت هنرمندان در حراجي هاي بين المللي، اميدوار هستيم شرايطي به وجود آوريم كه خريداران خارجي به سراغ هنرمندان و اكسپوهاي ايراني بيايند.

او اين جمله را در حالي به زبان مي راند كه بسياري از هنرمندان كشورمان و حتي استادان نقاشي اين روزها به ميل شيوخ متمول كشورهاي حاشيه خليج فارس به نقاشي كشيدن روي آورده اند و در اين خصوص حتي از فراموشي سبك و سياق هنري خويش نيز غافل نمانده اند.

شالويي معتقد است اكنون بازار جهاني خريد آثار هنري ايران خوب است، اما او هيچ وقت اجازه نخواهد داد چوب حراج به آثار هنري هنرمندان كشورمان در ايران خورده شود. او معتقد است بهترين راه براي بيرون آمدن از ركود به وجود آمده، برگزاري مداوم آرت اكسپوهاي هنري در ايران است.

مسوولان هنري و دغدغه اقتصاد هنري

مركز فرهنگي هنري صباي تهران كه بزرگ ترين مكان نگارخانه اي ايران را در اختيار دارد، زمان زيادي نيست كه از برگزاري يك نمايشگاه بزرگ فروش عكس فارغ شده است. نمايشگاهي كه با توجه به بسياري از موارد شايد برگزاري آن پيش از برگزاري و به قول كارشناسان فوتبالي روي كاغذ چندان منطقي به نظر نمي رسيد؛ اما اين نمايشگاه برگزار شد.

آن هم با نمايش آثار از عكس در كشوري همچون ايران كه كپي رايت حرف دوم يا سوم را مي زند. اين نمايشگاه هرچند شايد كمي به نظر همان كارشناسان نزديك شد و نهايتا فروشي آن طور كه بايد و شايد نداشت، اما به عقيده مسوول آن بايد برگزار مي شد.

محسن زارع، رئيس موسسه فرهنگي هنري صباي تهران كه پس از برگزاري اين نمايشگاه بازهم تاكيد زيادي در برگزار شدن اين نمايشگاه دارد، معتقد است بايد فرهنگ وجود يك اثر هنري در سبد كالاي خانواده هاي ايراني جاي خويش را باز كند. او اما از سوي ديگر از حقي سخن مي گويد كه هنرمندان به گردن جامعه دارند و حق ديگري كه جامعه بر گردن ايشان دارد.

زارع تمام صحبت هايش را در يك جمله خلاصه مي كند و مي گويد: مادامي كه سازمان هاي اقتصادي چه در بخش دولتي و چه خصوصي از هنر و هنرمند حمايت جدي نكنند، اتفاق خاصي در بحث اقتصاد هنر نمي افتد.

اين مسوول هنري در عين حال عقيده دارد كه دولت بايد چتر حمايتي خويش را بر سر هنر و هنرمند پهن كند تا شايد با اين بهانه اقتصاد راكد هنرهاي جسمي در ايران تكاني بخورد. او براي نمونه از معافيت هاي مالياتي اي مثال مي زند كه در اين حوزه مي تواند وجود داشته باشد تا هنرمند با خيال آسوده به خلق اثر هنري بپردازد.

به گفته وي، دولت بايد در اين حوزه بحث حمايتي داشته باشد تا با نگاه نظارتي، شايد بتوان از درياي پرتلاطم اقتصاد خاموش هنرهاي تجسمي ايران به سلامت بيرون آمد.

سخنان زارع در اين خصوص چندان به بيراه گفته نمي شود زيرا اكنون بسياري از هنرمندان حوزه نقاشي و به طور كل هنرهاي تجسمي از ترس فروش نرفتن يا حتي خانه نشيني به واسطه اين امر دست به خلق اثر هنري نمي زنند و در اين ميان هم هنرمند ضرر كرده است و هم هنر.

او مي گويد هنوز تابوي اقتصاد هنر در رسانه هاي ايراني شكسته نشده است و بسياري از رسانه ها اطلاع رساني براي برگزاري يك نمايشگاه بزرگ همچون آرت اكسپو را تبليغ در اين زمينه مي دانند و اين در حالي است كه بايد زمينه هاي حضور هنر در ميان مردم ايجاد شود.

هنوز تابوي اقتصاد هنر در رسانه هاي ايراني شكسته نشده ورسانه ها اطلاع رساني براي برگزاري يك نمايشگاه بزرگ اكسپو را تبليغ در اين زمينه مي دانند زارع كشورهاي خارجي را در اين خصوص مثال مي زند كه به يك تابلوي هنري پيش از هرچيز به مثابه يك كالاي گرانبها مي نگرند، اما در ايران هنوز در حوزه نقاشي نتوانسته ايم هنر را از ديوار بسته نگارخانه ها به بيرون بكشيم.

او مي گويد چطور انتظار داريد وقتي مردم كوچه و بازار سالي يك بار نگاهشان به يك اثر هنري نمي افتد بخواهند در نمايشگاه بزرگي كه به منظور فروش آثار هنري برگزار شده است ، حضور يابند.

او در پايان با مثالي روشن اين گفته خود را تكميل مي كند و مي گويد: همين كه حجم انبوهي از نگارخانه هاي ما در تك اتاق هاي خانه هايي در كوچه ها و خيابان هاي مهجور واقع شده اند، شايد گواه همين امر باشد كه چقدر هنر براي مردم ما گمشده است.

هنرمندان، مظلوم ترين زنجيره حلقه فروش

شايد بخشودن ماليات فروش آثار هنري به هنرمندان از سوي دولت كوچكترين لطفي باشد كه در ركود صددرصدي اقتصاد هنرهاي تجسمي در ايران به اين قشر مي توانيم داشته باشيم.

كاظم چليپا، هنرمند نقاش در اين خصوص معتقد است كه دولت با بخشش مالياتي موسسات و سازمان هاي خصوصي و دولتي حامي هنر و هنرمندان، به رشد و رونق خريد و فروش آثار هنري كشور كمك كند.

اين هنرمند برگزاري آرت اكسپو را به منظور گردش چرخ اقتصاد هنر در كشور بسيار خوب ارزيابي مي كند و مي گويد: دولت مي تواند همچون ديگر كشورهاي دنيا عمل كند و با بخشش مالياتي شركت ها و موسسات خصوصي و دولتي كه آثار هنري خريداري مي كنند، از هنر و هنرمندان حمايت كند.

وي در عين حال عقيده دارد كه نمايشگاه هاي فروش آثار هنري بايد در ايران بيشتر از پيش برگزار شود. او مي گويد: هر چقدر تعداد اين نمايشگاه هاي فروش بيشتر باشد، به نفع هنرهاي تجسمي كشور است و به اين منظور بخش خصوصي در كنار بخش دولتي مي توانند هرچند ماه يك نمايشگاه فروش آثار برگزار كنند.

اين هنرمند نقاش و استاد دانشگاه در ادامه به نكته جالبي اشاره مي كند و مي گويد: برخي مردم ما علاقه مند به خريد آثار هنري هستند ، اما با گالري ها و اكسپوهاي مختلف ارتباطي ندارند بنابراين مي توان فضاهاي ديگري همچون فضاي باز اطراف موزه هنرهاي معاصر را به اين امر اختصاص داد و به جاي فروشگاه هاي پوشاك ومواد غذايي مختلف، نمايشگاه هاي فروش دائمي آثار هنري در آنجا راه اندازي و آثار هنري مدرن را ارائه كرد.

چليپا همچنين در بخش ديگري از سخنان خود با صراحت عقيده دارد كه قيمت آثار هنري در ايران بسيار پايين تر از سطح جهاني است.

او در اين زمينه مي گويد: هنرمندان ما مگر چقدر در طول سال فروش آثار دارند كه بتوانند از اين راه زندگي خود را بگذرانند؟ آيا به طور كلي قيمت يك اثر هنري كه حاصل چندين سال تلاش يك هنرمند است، در مقايسه با ديگر كالاهاي مورد نياز مردم خيلي زياد است؟

نگارخانه داران چرا اثر هنري نمي فروشند؟

ازسوي ديگر امير عبدالحسيني، دبير آرت اكسپوي تهران كه روز گذشته در مجموعه سالن هاي تالا ر وحدت آغاز شد و تا نيمه ديماه ادامه دارد در اين خصوص مي گويد: شايد مهم ترين دستاورد برگزاري نمايشگاه بزرگ فروش آثار هنري در اين امر خلاصه شود كه قيمت ها علاوه بر تعديل با نگاهي كارشناسانه قيمت گذاري شده اند.

عبدالحسيني در اين خصوص از تشكيل شورايي خبر مي دهد كه صرفا به منظور قيمت گذاري آثار هنري براي عرضه در اين نمايشگاه تشكيل شده اند.

عبدالحسيني مي گويد: بسياري از آثار هنري به دليل قيمت بالايشان كه كارشناسي نشده اند، خريداري نمي شوند و اين امر بايد به نحوي اصلاح شود كه هم حقوق هنرمندان و هم خريداران در آن لحاظ شود.

او مي گويد تا وقتي نگارخانه داران كه قيمت گذار اصلي و اوليه آثار هنري به شمار مي روند قيمت هاي اصولي را براي يك اثر هنري نگذارند، نمي توان به رفتن هنر نقاشي در ميان مردم اميدوار بود.

به گفته وي، اكنون شايد يكي از مهم ترين مواردي كه اقتصاد هنر را در حوزه هنرهاي تجسمي با مشكل روبه رو كرده است، همين امر باشد كه آثار نقاشي با قيمتي كهكشاني عرضه مي شوند كه مخاطب آن هرچند هنردوست باشد، نمي تواند آن را بخرد.

او در عين حال مي گويد اكنون شايد مهمترين دغدغه اين باشد كه هنر تنها براي قشر خاصي تعريف نشود و مردم عادي كوچه و بازار نيز بتوانند با نقاشي ارتباط برقرار كنند.

وي مي گويد: اكنون جرقه هاي حضور هنر (در حوزه هنرهاي تجسمي) در ميان مردم زده شده است. بايد به دنبال اين باشيم كه چه اتفاقي افتاده كه مردم ترجيح مي دهند آثار چاپي نقاشي چين را خريداري كنند؛ اما نمي خواهند اثري اريژينال را از هنرمند هموطن خودشان حتي با همان قيمت به ديوار بياويزند.

او بصراحت به اين نكته اشاره مي كند كه بايد جامعه هنري ايران به دنبال اين باشد كه چطور مي توان براي كارمندي كه ماهانه نزديك به 400 هزار تومان حقوق مي گيرد، زمينه اي ايجاد كرد تا او نيز به خريد يك اثر هنري با قيمت مناسب رو بياورد.