پافشاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی به تعهدات ارزی

به گزارش پول نیوز، صنعت پتروشیمی ایران جایگاه ویژه‌ای در منطقه‌ی خاورمیانه و جهان دارد. ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان شناخته می‌شود و به‌ویژه در منطقه خاورمیانه مقام نخست را دارد. طبق آمار گمرک ایران، در سال ۲۰۲۲ میلادی، صادرات محصولات پتروشیمی ایران به بیش‌از ۶۰ کشور انجام شده است که این امر باعث شده، ایران به یکی از صادرکنندگان بزرگ این محصولات تبدیل شود. کشورهای چین، هند و ترکیه از مقاصد اصلی صادراتی ایران در حوزه پتروشیمی هستند.
پتروشیمی یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد غیرنفتی کشور به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری که میانگین صادرات نهاده‌های پتروشیمیایی در ۵ سال گذشته، بیش از ۱۲ میلیارد دلار در سال ثبت شده است. با این حال، متوسط قیمت هر تن محصول صادراتی طی این سال‌ها به‌طور معمول کم‌تر از قیمت متوسط فروش داخلی و واردات بوده است. این مسئله در کنار بهره‌مندی ایران از مزیت دسترسی به خوراک، لزوم توسعه متوازن زنجیره ارزش و افزایش ارزش افزوده نهاده‌های صادراتی را بیش از پیش پررنگ کرده است.
طی سالیان اخیر نهاده‌های صادراتی صنعت پتروشیمی سهم بالایی از کل تولید این صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. در سال ۱۴۰۲، فارغ از مصارف درون مجتمعی و فروش بین مجتمعی، ۷۰ درصد از نهاده‌های نهایی قابل فروش، صادر شده‌اند. این عدد برای سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز به‌ترتیب مقادیر ۷۱ و ۷۰ درصد را نشان می‌دهد. شاید بتوان از این موضوع نتیجه گرفت که صنعت پتروشیمی ایران به نوعی راهبرد صادرات‌محوری را اتخاذ کرده است یا توسعه این صنعت طی سالیان گذشته بر مبنای خوراک در دسترس صورت گرفته است و نه بر اساس سیاست صنعتی مشخص.
صنعت پتروشیمی یکی از ارکان اساسی درآمدهای غیرنفتی کشور محسوب می‌شود؛ با این حال ایران همچنان به‌عنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر عظیم نفت و گاز، وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارد. با توسعه زنجیره ارزش و افزایش ارزش افزوده محصولات صادراتی، می‌توان به تدریج این وابستگی را کاهش داد و درآمدهای پایدارتر با تحریم‌ناپذیری بیش‌تری از طریق صادرات غیرنفتی ایجاد کرد.
صادرات صنعت پتروشیمی
در سال 1402 مجموع تولید واقعی صنعت پتروشیمی از مرز 75 میلیون تن و صادرات نیز از 29 میلیون تن عبور کرد.
در 9 ماهه نخست امسال نیز میزان صادرات این صنعت به ۱۰ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال از ۱۳ میلیارد دلار عبور کند.
بدون شک این میزان از صادرات در ارزآوری و افزایش درآمدهای کشور تاثیر زیادی دارد و به همین دلیل است که صنعت پتروشیمی به یکی از اهرم‌های مهم اقتصاد کشور در شرایط تحریم تبدیل شده است.
عرضه 99 درصد ارز حاصل از صادرات پتروشیمی به سامانه نیما و مرکز مبادلات ارزی
اما به تازگی خبری مبنی‌بر عدم ارز حاصل از صادرات شرکت‌های پتروشیمی منتشر شد که بعد از ساعاتی از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی تکذیب شد.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی صراحتا اعلام کرد که به منظور پایش تحویل ارز حاصل از صادرات صنعت پتروشیمی از سال 1397 تاکنون‌، اول هرسال با هماهنگی شرکت‌های پتروشیمی و براساس پیش‌بینی ارزش صادرات هر شرکت و همچنین درنظر گرفتن نیازهای ضروری ارزی هرشرکت ( شامل تامین مواد شیمیائی، کاتالیست، قطعات یدکی و تامین مالی لازم برای اجرای طرح‌ها) برنامه‌ای برای بازگرداندن ارز شرکت های پتروشیمی توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی تهیه و طی گزارشی با هماهنگی وزارت نفت به بانک مرکزی جمهوری اسلام ایران ارسال می شود.
بر همین اساس، شرکت‌های پتروشیمی بخشی از ارز حاصل از صادرات خود را تحت کنترل و نظارت شرکت ملی صنایع پتروشیمی صرف تامین مواد شیمیائی، کاتالیست، قطعات یدکی و اجرای طرح‌ها با ثبت سفارش می‌کنند و پس از آن همه درآمد ارزی خود را مستقیما بر اساس سازوکارها و ترتیباتی که بانک مرکزی بصورت بخشنامه‌های مختلف صادر می‌کند از طریق سامانه نیما و از اول بهمن امسال در مرکز مبادلات طلا و ارز در اختیار سیستم بانکی قرار می دهند.
بنابراین شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی با نظارت مستقیم شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مطابق آخرین دستورالعمل‌ها و بخشنامه های بانک مرکزی، ارز حاصل از صادرات را به چرخه اقتصادی کشور بازگردانده‌اند. به عنوان مثال و بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی از بانک مرکزی، از سال 1397 تاکنون معادل 99 درصد ارز حاصل از صادرات صنعت پتروشیمی به سامانه نیما و مرکز مبادلات ارزی عرضه شده است. همچنین مطابق آمار دریافتی از بانک مرکزی ج.ا. ایران، عملکرد صادرات و تزریق ارز حاصل از آن به چرخه اقتصاد کشور در ده ماه اول سال 1403 تقریبا برابر نه میلیارد و یکصدو پنجاه میلیون یورو بوده است که نسبت به مدت مشابه سال 1402 تغییری را نشان نمی‌دهد. همچنین بر اساس آخرین داده‌های دریافتی از بانک مرکزی، از ابتدای سال جاری تاکنون 91 درصد از تعهدات سررسید شده، ایفا شده است. بر همین اساس پیگیری های لازم توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای ایفای باقیمانده تعهدات صادراتی صنعت پتروشیمی در حال انجام است.