بیمه عمر گرفتار ضعف فرهنگ و ناآگاهی

به گزارش پول نیوز، فرزاد فلاح کاظمی / کارشناس مدیریت بیمه /

در کشورهای توسعه‌یافته که سه رکن «تحصیل و اشتغال»، «مسکن و امکانات رفاهی» و «بهداشت و درمان» برای اقشار مختلف جامعه از کمیت و کیفیت قابل قبولی برخوردارند و «امید به زندگی» با توجه به پایین آمدن میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌ها و سوانح رانندگی و… در سطح بالایی قرار دارد، ضریب نفوذ بیمه (نسبت حق‌بیمه به تولید ناخالص داخلی) بین7 تا 12 درصد است.

در ایران به‌رغم راه درازی که همچنان تا تحقق توسعه پایدار و بالا رفتن سطح رفاه عمومی در پیش داریم، ضریب نفوذ صنعت بیمه ایران در سال 2023 در حالی برابر با 2 درصد بوده که ایران را در رتبه 53 جهان قرار داده است. این در حالی است که در میان کشورهای منطقه، کشورهای فلسطین (۴.۲ درصد)، قبرس (۳.۸ درصد) و امارات (۲.۶ درصد) ضریب نفوذ بالاتری از ایران دارند. در بین کشورهای پیشرفته نیز آمریکا با ضریب نفوذ ۱۱.۶ درصدی در رده پنجم جای گرفته است.

فرمول محاسبه ضریب نفوذ بیمه

ضریب نفوذ بیمه فرمولی دارد که صورت کسر حق بیمه تولید است و مخرج این کسر نیز  GDP (تولید ناخالص داخلی کشور) است. پس اینکه بخواهیم ضریب نفوذ بیمه در کشورها را با هم مقایسه کنیم، باید هم صورت و هم مخرج کسر را مقایسه کنیم.

بنابر این با وجود بدیهی بودن نقش درآمد سرانه در میزان ضریب نفوذ بیمه، باید اذعان داشت که در ایران عموم مردم نه بخاطر مکفی نبودن درآمد، بلکه از یک‌سو به‌خاطر فرهنگ قضا قدری (بازمانده از ناکامی‌ها و خودکامگی‌های تاریخی، زراعت مبتنی بر کشت دیم، گریز از آینده‌نگری و دوراندیشی به‌ویژه مرگ‌اندیشی واقع‌بینانه، باورهای سنتی و…) و از سوی دیگر بخاطر بی‌اطلاعی از مزایای بیمه عمر، از آن استقبال نمی‌کنند.

بحران گسترش نیافتن بیمه زندگی

علت اصلی پایین بودن ضریب نفوذ صنعت بیمه در کشور گسترش نیافتن بیمه‌های زندگی در جامعه است. در واقع باید گفت آنطور که تحولات صنعت بیمه در دنیا جلو رفته است در کشور ما انواع بیمه‌ها مثل بیمه زندگی، آتش سوزی و زلزله و دیگر بیمه‌ها جای خود را پیدا نکرده است. به همین دلیل در قانون برنامه ششم و هفتم توسعه، هدف‌گذاری شد که ضریب نفوذ بیمه از حدود ۲ درصد به ۷ درصد یعنی نزدیک به متوسطه نرخ جهانی برسد با این حال در سال گذشته به عدد حدود ۲ درصد رسیده است.

در کشور ما بیمه های عمرو زندگی کمتر از ۱۵ درصد پرتفوی بیمه‌ای صنعت بیمه را تشکیل می‌دهد در حالی که در کشورهای اروپایی به‌طور میانگین 60 درصد، در آمریکا 85 درصد و در کانادا 90 درصد از مردم از بیمه عمر و زندگی استفاده می‌کنند.

اما این واقعیت را نیز باید در نظر داشت که در کشورهای کمتر توسعه‌یافته این رقم 7 درصد و در ایران متاسفانه تنها 2 درصد است. این سرآمدی،  حاصل اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی گسترده در این جوامع بوده، حتی پایین‌ترین دهک‌های درآمدی را در کشورهایی همچون هند مجاب به خرید بیمه عمر کرده است.

دلایل کلی ضریب نفوذ پایین بیمه عمر در ایران

با مشاهده سوابق تاریخی می‌توان متوجه شد که بیمه عمر از سال ۱۳۱۱ به ایران وارد شد. بیمه‌ گزاران توانستند با استفاده از شرکت‌های خارجی و داخلی بیمه از مزایای آن برخوردار شوند. بیمه عمر از سابقه طولانی در ایران برخوردار است، اما رشد چشمگیری در طی این سال‌ها نداشته است. بسیاری از کارشناسان دلایل این مسئله را ناشی از موارد زیر می‌دانند:

عامل مهم اقتصاد

-از آنجا که نرخ تورم در بازار اقتصاد ایران بسیار بالاست، باعث می‌شود که درآمد پایین اقشار مختلف جامعه قدرت خرید آن‌ها را برای خرید کالاهای ضروری کاهش دهد؛ چه برسد به سرمایه گذاری بر روی بیمه عمر.

-مورد بعدی که همواره یکی از داغ‌ترین عوامل اقتصادی است، عدم اشتغالزایی و بیکاری قابل‌ توجه جوانان است که باعث افزایش فقر در جامعه می‌شود.

-علاوه بر تمامی موارد نوسانات بازار  ارز و طلا باعث شده که میزان درآمد مردم کاهش پیدا کند و قدرت خرید آن‌ها نیز کم شود، در نتیجه افراد تمایل یا به عبارت بهتر توانایی سرمایه گذاری بر روی بیمه عمر نخواهند داشت.

عوامل فرهنگی و اجتماعی

-اگر اهمیت اطلاع رسانی و فرهنگ سازی را بپذیریم، ابتدا لازم است که کشورها برای جلب توجه مردم به سمت بیمه عمر، آن‌ها را با مزایا و انواع ویژگی بیمه عمر آشنا کنند تا با افزایش شناخت و درک افراد، قدرت تصمیم گیری آن‌ها افزایش پیدا کند. به عبارت بهتر هرچقدر شناخت از یک مساله کمتر و مبهم باشد، رغبتی برای سرمایه گذاری در آن نخواهید داشت.

-مورد بعدی که در بسیاری از کشورها از جمله ایران همچنان رواج دارد، پایبندی به سنت‌هاست که باعث می‌شود مردم برای خرید بیمه عمر تمایل چندانی نداشته باشند. علاوه بر این عدم شناخت انواع بیمه‌ها و مزایای آن‌ها و عدم درک درست پوشش‌های آن باعث می‌شود که افراد برای سرمایه گذاری گزینه‌های دیگر را ترجیح دهند.

-در نهایت بسیاری گمان می‌کنند خدمات ارائه شده توسط بیمه‌های درمانی مانند بیمه تامین اجتماعی برای ایشان کافی است، در نتیجه دلیلی نمی‌بینند که از مزایای بیمه آن بهره‌‌مند شوند که این مساله باز هم به عدم شناخت کافی درباره بیمه عمر  باز می‌گردد.

عملکرد شرکت‌های بیمه در ایران

-علاوه بر موارد عنوان شده می‌توان به عملکرد شرکت‌های بیمه در ایران در حوزه بیمه عمر خرده گرفت. به عنوان مثال از آنجا که بر روی موضوعات دیگر مثل بیمه شخص ثالث، بیمه بدنه و بیمه درمانی مانور بیشتری انجام می‌شود. افراد اطلاعات کمتری نسبت به بیمه عمر در دست دارند و همین امر باعث کاهش نرخ آن شده است.

-تبلیغات نادرست و نابجا و یا اشتباهات بازاریابی در بیمه عمر از دیگر مواردی است که متوجه شرکت‌های بیمه است. در نهایت عدم همکاری صحیح و اصولی به شرکت‌های داخلی با شرکت‌های بیمه جهانی در زمینه بیمه عمر موجب عدم اعتماد مردم شده است.

ناآگاهی از بیمه عمر

شاید 90 درصد کسانی که از بیمه عمر در ایران استقبال نکرده‌اند، ندانند که حتی در صورت فوت طبیعی پس از پرداخت قسط اول، بازماندگان قرارداد کل سرمایه انتخابی و در صورت فوت در اثر حادثه حداقل دو برابر آن را دریافت خواهند کرد. همچنان‌که نمی‌دانند در زمان از کار افتادگی دایم، بیمه‌گذار از پرداخت اقساط معاف و در پایان کل سرمایه را دریافت خواهد کرد و به طریق اولی از تخفیف 25 درصدی پرداخت حق بیمه به‌صورت یک‌جا در بیمه‌های پنج‌ساله و تخفیف 50 درصدی پرداخت یک‌جا در بیمه‌های ده‌ساله و نیز دیگر تخفیفاتی همچون تخفیف 5 درصدی پرداخت سالانه بی‌اطلاع هستند. در این خصوص نیز اطلاع‌رسانی نشده که اگر بیمه‌شده در سررسید سالانه بیمه عمر و سرمایه‌گذاری به هر دلیل قادر به پرداخت حق بیمه نباشد، می‌تواند از اندوخته حاصل از سرمایه‌گذاری خود به‌منظور پرداخت حق بیمه آن سال استفاده کند و همچنین بی‌اطلاع‌اند از بسیاری از مزایای دیگر که اطلاع از آن‌ها حتی در برخی کشورهای توسعه‌نیافته، هر نسل از خانواده را در قبال نسل بعد از خود نسبت به استفاده از بیمه عمر مجاب کرده و آن را به‌صورت یک امر موروثی درآورده است.

وظایفه فرهنگ سازی

بنابراین وظیفه امروز متولیان صنعت بیمه کشور ـ از سیاست‌گذاران و ناظران گرفته تا بیمه‌گران دولتی و خصوصی ـ اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی گسترده برای افزایش ضریب نفوذ انواع بیمه‌ها اعم از اشخاص، اموال و مسئولیت برای تحقق اهدافی همچون ایجاد آرامش و آسودگی خاطر در زندگی و کسب‌وکار مردم و اطمینان‌بخشی به آینده آن‌هاست که می‌تواند علاوه بر بالا بردن سلامت روانی جامعه سطح معیشتی و رفاهی بالاتری را برای آن رقم بزند.