به گزارش پول نیوز ، معدن مس جبدرق واقع در شهرستان مشگین‌شهر استان اردبیل یکی از گنجینه های معدنی نوظهور در شمال غرب ایران است که پتانسیل بالایی در غنی‌سازی ذخایر مس کشور به نمایش گذاشته است. این معدن با تمرکز بر استخراج کانی های سولفوری مس بخشی از کمربند معدنی اردبیل ، سراب را تشکیل می‌دهد و می‌تواند نقش کلیدی در تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ ایفا کند.
معدن جبدرق در دامنه‌های شرقی کوه‌های سبلان و در محدوده روستای جبدرق، حدود ۱۵ کیلومتری جنوب غربی مشگین‌شهر واقع شده است. مختصات جغرافیایی آن بحدود طول جغرافیایی ۴۸°۳۵’ شرقی و عرض جغرافیایی ۳۸°۲۲’ شمالی است ارتفاع متوسط ۱۸۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد این موقعیت دسترسی مناسب از طریق جاده‌های آسفالته مشگین‌شهر به اردبیل را فراهم می‌کند هرچند موقعیت کوهستانی لجستیک حمل‌ونقل را پیچیده می‌سازد.
از نظر فنی معدن جبدرق از نوع روباز است و بر پایه کانی های پورفیری مس و طلا با عیار متوسط ۰/۸-۱/۲ درصد مس می باشد ذخایر اکتشافی اولیه حدود ۵۰ میلیون تن سنگ سولفوری با عیار متوسط ۰/۹ درصد برآورد شده، که شامل کانی‌های اصلی کالکوپیریت (CuFeS₂) و پیریت است. عملیات استخراج با روش‌های انفجار کنترل‌شده و کامیون‌های معدنی ۱۰۰ تنی انجام می‌شود. کارخانه فرآوری پیشنهادی با ظرفیت ۲ میلیون تن سنگ ورودی سالانه از فرآیند فلوتاسیون برای تولید کنسانتره مس با عیار ۲۵ تا ۳۰ درصد استفاده خواهد کرد.
بیشتر بخوانید کلید رونق اقتصادی و اشتغالزایی در معدن مس سونگون
معدن جبدرق پتانسیل ایجاد ۵۰۰ شغل مستقیم و ۲۰۰۰ شغل غیرمستقیم را دارد، که می‌تواند نرخ بیکاری مشگین‌شهر (حدود ۱۲ درصد) را کاهش دهد. از منظر اقتصادی، این معدن با تولید سالانه ۱۵نا۲۰ هزار تن کنسانتره مس، سهم ۲ درصدی از صادرات مس ایران را هدف‌گذاری کرده است و درآمد ارزی ۵۰ میلیون دلاری سالانه ایجاد می کند.
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تأمین انرژی (از طریق خطوط انتقال اردبیل) نیز زنجیره ارزش منطقه را تقویت می‌کند. با این حال، تأثیرات زیست‌محیطی معدن مس جبدرق بر منطقه نگران‌کننده است. فعالیت روباز منجر به تولید ۱/۵ میلیون تن باطله سالانه می‌شود، که زهاب اسیدی (با pH کمتر از ۴) حاوی فلزات سنگین مانند مس و آرسنیک را تولید می‌کند. این زهاب‌ها می‌توانند رودخانه قزل‌اوزن را آلوده کرده و اکوسیستم سبلان را تهدید کنند. مطالعات EIA (ارزیابی اثرات زیست‌محیطی) توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست، لزوم احداث سد باطله نفوذناپذیر و سیستم‌های تصفیه را الزامی دانسته. علاوه بر این گردوغبار معدنی و مصرف ۵۰۰ هزار مترمکعب آب سالانه فشار بر منابع آبی منطقه را افزایش می‌دهد. رویکرد توسعه پایدار، با تأکید بر بازسازی اراضی (reclamation) و استفاده از فناوری‌های سبز مانند لیچینگ بیولوژیکی، می‌تواند تعادل را برقرار کند.
سرمایه‌گذاری در جبدرق ترکیبی از منابع داخلی و خارجی است. سرمایه‌گذاران داخلی عمدتاً شامل شرکت‌های خصوصی معدنی مانند “گروه معادن اردبیل” (با ۴۰ درصد سهم) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری معدنی (۳۰ درصد) هستند، که تمرکز بر اکتشاف و استخراج دارند. بخش خارجی، با جذب ۳۰ درصد سرمایه از روسیه (شرکت “روسال-مینینگ” به عنوان شریک اصلی)، بر فناوری فرآوری تأکید دارد. این مشارکت شامل انتقال دانش فنی برای بهینه‌سازی فلوتاسیون و کاهش مصرف انرژی است. کل سرمایه‌گذاری اولیه با بازگشت ۵ ساله حدود ۲۰۰ میلیارد تومان برآورد شد.
مس، به عنوان “فلز سبز”در انتقال به اقتصاد کم‌کربن حیاتی است؛ از سیم‌کشی الکتریکی تا باتری‌های خودروهای برقی. ایران با تولید ۳۰۰ هزار تن کاتد مس سالانه، تنها ۱ درصد بازار جهانی را تأمین می‌کند، اما جبدرق می‌تواند این سهم را به ۱/۵ درصد برساند. اهمیت آن در تنوع‌بخشی صادراتی (به جای نفت) و تأمین نیاز صنایع داخلی (مانند خودروسازی) است. در فاز بهره‌برداری (از ۱۴۰۴) هدف ۱/۵ میلیون تن سنگ سولفوری سالانه با بازیابی ۹۰ درصدی مس برآورد شده است معادل ۱۳/۵ هزار تن مس محتوی. این حجم، با عیار ۰/۹ درصد، می‌تواند ۱۰ هزار تن کنسانتره تولید کند و به اهداف برنامه هفتم توسعه (افزایش ۲۰ درصدی تولید مس) کمک کند.
معدن جبدرق با حاشیه‌های ایمنی و اجتماعی همراه است در دی‌ماه ۱۴۰۳ انفجار کنترل‌نشده در عملیات استخراج منجر به ترک‌خوردگی دیوارهای ۵۰ منزل در روستای جبدرق و آسیب به مدرسه محلی شد؛ بیش از ۲۰ خانواده موقتاً آواره شدند و خسارت ۵ میلیارد تومانی برآورد گردید. این حادثه، نقص در رعایت استانداردهای انفجار (مانند فاصله ایمن ۲ کیلومتری) را برجسته کرد و منجر به توقف موقت عملیات و جریمه ۲ میلیاردی شد. همچنین اعتراضات محلی در ۱۴۰۲ به دلیل آلودگی آب های زیرزمینی تعارضات اجتماعی را افزایش داد. این رویدادها لزوم نظارت دقیق‌تر توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت را یادآوری می‌کند.
سرمایه‌گذاری روسیه در جبدرق، ریشه در استراتژی “شرق‌گرایی” مسکو دارد. با تحریم‌های غربی، روسیه به دنبال تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین مس (که ۸۰ درصد آن از آمریکای لاتین وارد می‌شود) است. جبدرق، با ذخایر طلا-مس، دسترسی به بازار خاورمیانه و فناوری روسی (مانند دامپ‌تراک‌های ۲۲۰ تنی) را فراهم می‌کند. توافق ۱۴۰۲، ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه مستقیم را شامل می‌شود، که بخشی از “ابتکار کمربند و جاده” است.
شرکت ملی صنایع مس ایران (NICICO) سهمی مستقیم ندارد؛ مالکیت ۱۰۰ درصدی خصوصی است. با این حال شرکت ملی مس ایران به عنوان ناظر فنی در مطالعات امکان‌سنجی مشارکت کرده و می‌تواند در فرآوری کنسانتره (از طریق مجتمع سرچشمه) نقش مکمل ایفا کند عدم سهم مستقیم، به دلیل تمرکز NICICO بر معادن بزرگ مانند سرچشمه است اما پتانسیل همکاری در زنجیره ارزش وجود دارد.
در نهایت موفقیت جبدرق نه تنها در استخراج، بلکه در تعادل سود اقتصادی با حفظ محیط زیست نهفته است. سیاست‌گذاران باید با تدوین مقررات حمایتی، این معدن را به الگویی برای توسعه پایدار تبدیل کنند.
آژانس خلاقیت کوانتا