به گزارش پول نیوز ، «روز خبرنگار فرصتی دوباره برای به یاد آوردن اهمیت و ضرورت کار آنان است و این، مهم تر و سودمندتر از تعریف و تمجیدهای تکراری و فروکاستن شأن آنان با هدایای مادی و ناچیز است. تامین حقوق و آزادی های حرفه ای خبرنگاران در انجام رسالت بزرگی که بر دوش دارند، ابتدایی ترین کاری است که باید در نظر داشت؛ جالب است که به مناسبت تقارن زمانی میان روز خبرنگار (هفدهم مرداد) و سالروز صدور فرمان مشروطیت (چهارهم مرداد) یادآور شویم که این نکته از همان زمان مورد توجه بوده است؛ از جمله در رساله موسوم به «یک کلمه».
این رساله اثر میرزا یوسف خان تبریزی معروف به «مستشارالدوله» است که پس از سفرهای متعدد و اقامت طولانی مدت در کشورهای غربی نوشته است.
مستشارالدوله در مقدمه این کتاب کم حجم که نزدیک به ۳۵ سال قبل از مشروطیت نوشته شده، انگیزه خود و ماجرای نگارش آن را پس از هشت سال اقامت در فرانسه چنین بازگو کرده است: «در مدت اقامت خود در مملکت مزبوره که انتظام و اقتدار لشکر و آسایش و آبادی کشور را می دیدم همواره آرزو می کردم، چه می شد که در مملکت ایران نیز نظم و اقتدار و این آسایش و آبادی حاصل می گردید … پس چرا ما چنین عقب مانده و چرا این طور از عالم ترقی خود را دور تر داشته ایم؟»
او سپس از رؤیایی در این باره یاد می کند که عزم او را برای یافتن پاسخ این پرسش و نگارش کتابی در شرح آن جزم ساخته و بعد از تحقیق و مشورت با دوست آگاه و با تجربه ای به این نتیجه می رسد که رمز توسعه و پیشرفت غرب در «یک کلمه» نهفته است: قانون!
بر همین اساس به مطالعه در حقوق و قوانین آن دیار می پردازد و همه آن را در بیست و یک اصل یا فصل خلاصه می کند و می کوشد نشان دهد همه آنها منطبق بر کتاب و سنّت و شریعت است. از میان این اصول، چندین مورد مربوط به رسانه ها و خبرنگاران می شود. برای مثال، حق دسترسی و انتشار آزاد اطلاعات (آزادی مطبعه ها) که به اعتقاد وی «داخل امر به معروف و نهی از منکر است.»
اثر این حق آن است که «آزادی زبان و قلم شایع شده، هرکس از اعلی و ادنی، هر چیزی که در خیر و صلاح و رفاه مملکت و ملت به خیالش برسد، با کمال آزادی می نویسد و منتشر می کند. اگر خیال و تصورات او مقبول امت باشد، تحسین، و در صورت عکس، منع و تقبیح خواهند کرد»؛ یعنی نظارت پسینیی.
مستشارالدوله البته در شرح فصل هفدهم که راجع به «حضور ژوری ها در حین تحقیق جنایات» است، به ضرورت حضور هیات منصفه به هنگام رسیدگی به جرائم رسانه ای هم اشاره کرده است. همچنین، با اشاره به آزادی تجمعات و حق انتقاد در غرب می گوید: «عقد جماعات ولی به مقصد واحد، در زمان پیغمبر (ص) مختار و آزاد بود؛ چنانکه اصحاب کرام هر روز در مسجد نبوی(ص) فرقه فرقه اجتماع کردندی و از آن حضرت چندین مسائل خفیه استفسار و استیضاح نمودندی. حضرت پیغمبر به منبر صعود فرموده، و در مجمع عام به حل مشکلات و ایضاح مسائل مبادرت فرمودندی. وقتی که آن حضرت، اسامه را به سرداری لشکر نصب فرمود و به جهاد مأمور کرد، جماعتی از اصحاب پیغمبر اعتراض از جوانی اسامه به میان آوردند، و در اهلیت وی شبهه نمودند. با این که اسامه با لشکر از مدینه بیرون رفته بود، معهذا او را نگاه داشتند تا آن که پیغمبر از خانه سعادت بیرون آمده و به منبر صعود فرمودند. اهلیت اسامه را با آثار، اثبات، و اصحاب را قانع و ساکت کردند. با وجودی که تن مبارکش خسته و ضعیف بود، هیچ اظهار رنجش خاطر نفرمود.»
نویسنده «یک کلمه» از بیان این داستان تاریخی مسؤولیت حاکمان در برابر قانون را استخراج می کند و می گوید: «هر وزیر و امیر و حاکم در مأموریت خود مسؤول است. سبب مسؤول بودن این است که هر مأمور مکلف است به متابعت احکام قانون، چون سایر مکلفان. و این قاعده نیز از شریعت اسلام است.»
بد نیست بدانیم نگارش رساله مذکور، آن گونه که نویسنده یادآور شده در سال ۱۲۴۹ خورشیدی به پایان رسیده است!
اگر حق شهروندان و به نمایندگی از آنان، خبرنگاران مبنی بر دسترسی به اطلاعات و انتشار آزاد آن را بپذیریم، در مقابل، چاره ای جز مکلف دانستن صاحبان قدرت و منصب به پاسخگویی و شفافیت باقی نمی ماند؛ همان چیزی که امروزه بیشتر در مواجهه مستقیم با اصحاب رسانه انتظار می رود.»
آژانس خلاقیت کوانتا