به گزارش پول نیوز ، گفته می‌شود که صدها سال قبل از میلاد مسیح، تالس، فیلسوف یونان که دستی هم تجارت داشت، یک بار قبل از برداشت محصول زیتون خود با دست‌اندرکاران صنعت روغن‌گیری قراردادی بست که به او حق اجاره دستگاه‌های آنها در آینده را می‌داد. ابتکاری که سبب شد بعدها به او لقب مبدع قراردادهای آپشن یا اختیار معامله را بدهند. بازاری که شکل مدرن آن در نیمه دوم قرن بیستم پدید آمد و امروز به یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای مدیریت ریسک و نیز کسب سود حداکثری از نوسانات بازارهای مالی تبدیل شده است.
برای فعالیت در بازار بورس، ضروری است با ساختار بازار آپشن و نکات اجرایی آن نیز آشنا باشید و حتی این ابزارها را در سبد معاملات و سرمایه‌گذاری خود قرار دهید. در ادامه این بازار، مفاهیم، استراتژی‌های مهم و نکات اجرایی آن را مرور می‌کنیم.
تعریف کاربردی معاملات آپشن
بازار معاملات آپشن یا به‌عبارت صحیح‌تر آپشنز (Options) یکی از انواع بازار مشتقات (Derivatives) است که در آن معامله‌گران، اختیار خرید یا فروش دارایی با قیمتی مشخص و در زمانی معین در آینده را به‌دست می‌آورند. این اختیار در قالب قراردادهایی موسوم به اختیار معامله فراهم می‌شود. از کلمه اختیار نیز مشخص است که صاحب قرارداد یا درحقیقت خریدار، الزام یا تعهدی برای اجرایی کردن آن ندارد. این ویژگی، ریسک معاملات آپشن را به حداقل رسانده و درواقع، مهم‌ترین مزیت آن هم محسوب می‌شود.
بد نیست بدانید که در نوع دیگر بازار مشتقات، یعنی قراردادهای آتی یا فیوچرز (Futures)، خریدار قرارداد در بیشتر موارد باید آن را فارغ از زیان احتمالی‌اش اجرا کند. طبیعتا قراردادهای اختیار معامله، شامل دو نوع زیر هستند:
- اختیار خرید یا آپشن کال (Call Option)؛ حاوی حق خرید دارایی
- اختیار فروش یا آپشن پوت (Put Option)؛ حاوی حق فروش دارایی
فروشنده این قراردادها، آنها را برای هریک از ابزارهای مالی قابل معامله در بورس، اعم از سهام، اوراق قرضه، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق و غیره طراحی کرده و در ازای دریافت مبلغی به خریدار، می‌فروشد.
مفاهیم کلیدی و ساختار معاملات آپشن
برای درک بهتر قراردادهای آپشن باید مفاهیم تخصصی‌تر آن را نیز بشناسید. مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- هزینه پریمیوم (Premium)؛ قیمت هر قرارداد اختیار معامله است که توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود.
- دارایی پایه؛ به دارایی قابل معامله در هر قرارداد آپشن گفته می‌شود.
- تاریخ انقضا (Expiration date)؛ تاریخی که پس از آن، قرارداد دیگر قابل اجرا نیست.
- قیمت اعمال (Strike Price)؛ قیمتی است که خریدار قرارداد آپشن می‌تواند در آن، دارایی پایه را پیش از تاریخ انقضا بخرد یا بفروشد.
- در سود (In the money)/ در زیان (Out of the money)؛ در حساب کاربری خود در کارگزاری یا پلتفرم معاملاتی ممکن است این دو عبارت را در مورد قراردادهای آپشن باز خود مشاهده کنید. آنها به‌ترتیب به معنی سودده یا زیان‌بار بودن وضعیت فعلی قراردادها با توجه به قیمت دارایی پایه در بازار اسپات هستند.
- قرارداد آپشن آمریکایی؛ که به خریدار امکان اجرا در زمان دلخواه پیش از تاریخ انقضا را می‌دهند.
- قرارداد آپشن اروپایی؛ که تنها در روز و ساعت تاریخ انقضا قابل اجرا هستند.
البته مفاهیم بازار آپشن به این موارد محدود نیستند. به‌خصوص در اگر پلتفرم‌های خارجی معامله کنید با اصطلاحات دیگری هم ممکن است روبه‌رو شوید. برخی از آنها نیز مخصوص همان پلتفرم هستند.
کاربرد معاملات آپشن برای معامله گران بازارهای مالی
اما دلیل پدید آمدن بازار معاملات آپشنز و قراردادهای اختیار معامله چیست؟ کاربرد این بازار اساسا در کنار بازار اسپات یا نقطه‌ای معنی پیدا می‌کند. بازاری که در آن، بسته به پیش‌بینی‌تان از روندهای آتی قیمت‌ها موقعیت‌های خرید یا لانگ (Long) و فروش یا شورت (Short) باز می‌کنید. طبیعتا اگر بازار خلاف انتظار شما حرکت کند نیز وارد موقعیت ضرر می‌شوید.
در اینجاست که قراردادهای آپشن با ویژگی اختیاری بودن اجرای خود می‌توانند به شما کمک کنند. به‌این‌ترتیب که در کنار موقعیت معاملاتی خود در بازار آپشن و به‌منظور مدیریت ریسک آن می‌توانید یک قرارداد آپشن روی همان دارایی اما با جهت عکس بخرید. به‌عنوان مثال، ترکیب‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند:
- موقعیت معاملاتی لانگ در بازار اسپات و موقعیت معاملاتی کال (خرید قرارداد اختیار فروش) در بازار آپشن
- موقعیت معاملاتی شورت در بازار اسپات و موقعیت معاملاتی پوت (خرید قرارداد اختیار خرید) در بازار آپشن
در سناریوی اول، اگر قیمت دارایی مورد نظرتان، خلاف انتظار شما، روندی نزولی پیدا کند، اجرای قرارداد اختیار فروش در زمان درست و به شرطی که قیمت اعمال همچنان بالاتر از قیمت بازار اسپات باشد، می‌تواند بخشی یا حتی همه زیان‌تان را پوشش دهد. عکس این منطق نیز در سناریوی دوم صادق است.
استراتژی های مختلف در معاملات آپشن
اما قراردادهای آپشن به‌تنهایی نیز می‌توانند سودآور باشند. تریدرهای حرفه‌ای‌تر که قدرت و دانش بیشتری در پیش‌بینی روندهای بازار دارند مستقلا از آنها و حتی در جهت موقعیت‌های خود در بازار اسپات استفاده می‌کنند. به‌این‌ترتیب، در بازارهای صعودی، خرید قراردادهای اختیار خرید و در بازارهای نزولی، خرید قراردادهای اختیار فروش می‌تواند به سود افزوده از این روندها منجر شود.
حتی تریدر می‌تواند دو قرارداد اختیار خرید یا فروش در مورد یک دارایی با قیمت‌های مشابه یا غیرمشابه را بخرد. سیاستی که به آن استرادل (Straddle) گفته می‌شود. با ترکیب انواع قراردادها با تاریخ‌ها و قیمت‌های اعمال متفاوت، ده‌ها استراتژی معامله آپشن در طول دهه‌ها پدید آمده که تحت عناوینی مانند ایرون کاندور (Iron Condor) یا ورتیکال اسپرد (Vertical Spread) شناخته می‌شوند.
مزایا و چالش های معاملات آپشن در یک نگاه
مهم‌ترین مزایای استفاده از معاملات آپشن یا اختیار معامله عبارتند از:
- امکان ورود به موقعیت‌های معاملاتی و کسب سود از بازار، بدون الزام خرید واقعی دارایی
- مدیریت ریسک موقعیت‌های اتخاذشده در بازار اسپات
- تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری یا حساب معاملاتی به‌عنوان یک سیاست مدیریت ریسک
- سودآوری در بازارهای نزولی
- ریسک محدود به هزینه پریمیوم برای خریدار
در کنار اینها، معاملات آپشن خطرات یا چالش‌هایی نیز با خود به همراه دارد. مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- ریسک نسبتا بالا برای فروشنده
- احتمال فراهم نشدن شرایط مطلوب برای اجرای قرارداد تا پیش از تاریخ انقضا
- پیچیدگی اجرایی و مفهومی بیشتر و نیاز به مشاوره به‌خصوص برای تریدرهای مبتدی
- نیازمند به تحلیل تکنیکال دقیق در مورد قراردادهای با تاریخ کوتاه‌تر
تاریخچه معاملات آپشن
سابقه معاملات آپشن به شکل مدرن آن به دهه ۱۹۷۰ میلادی باز‌می‌گردد. بازار بورس مشهور CBOE شیکاگو نیز در سال ۱۹۷۳ با همین هدف راه‌اندازی شد. هرچندکه طی ۱۶ سال اول، تنها قراردادهای اختیار خرید در آن معامله می‌شد. در سال‌های بعدی نیز رفته‌رفته شاهد ورود بازارها دیگر نظیر بورس مشتقات اروپا (Eurex)، بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس نزدک (NASDAQ) به این حوزه بودیم. امروزه معاملات آپشن در همه بازارهای مالی از بورس تا ارز دیجیتال رایج است.
در سال ۱۳۹۵ نیز قراردادهای اختیار معامله به‌صورت آزمایشی برای سهام شرکت‌های فعال در برخی صنایع خاص در بورس ایران مانند فولاد و خودرو فعال شدند. در حال حاضر، این قراردادها محدود به سهام برخی شرکت‌های بزرگ و برتر بازار هستند.
سخن آخر؛ اهمیت مشاوره در معاملات آپشن
همانطور که گفتیم معاملات آپشن ساختار نسبتا پیچیده‌تری در مقایسه با بازار اسپات دارد. از سوی دیگر، سود و زیان شما نیز تحت تاثیر مستقیم جزئیات یک قرارداد اختیار معامله مانند نوع دارایی پایه، تاریخ انقضا و قیمت اعمال آن است. در اینجا نقش شرکت‌های مشاور بورس و سرمایه‌گذاری برجسته می‌شود. توصیه می‌شود، پیش از ورود به این بازارها از یک شرکت معتبر و شناخته‌شده در این حوزه راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
آژانس خلاقیت کوانتا