به گزارش پول نیوز ، در جهان پرشتاب امروز که صنایع مختلف درگیر رقابت‌های فشرده جهانی‌اند، کشورهایی که بتوانند زیرساخت‌های تولیدی خود را به تکنولوژی‌های نوین مجهز کنند، برنده این میدان خواهند بود. ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در منطقه، حالا با فرصت طلایی در مسیر توسعه فولادهای آلیاژی روبه‌رو است؛ به‌ویژه فولادهای خاص مانند VCN که در صنایع پیشرفته جهانی کاربرد فراوانی دارند. در این رپورتاژ، به بررسی چشم‌انداز تحول صنعت فولاد ایران، جایگاه فولاد VCN و نقش آن در آینده صنعتی کشور می‌پردازیم.
صنعت فولاد ایران؛ ظرفیتی بالقوه در مقیاس جهانی
ایران هم‌اکنون در میان ۱۰ کشور برتر تولیدکننده فولاد خام جهان قرار دارد. تولید سالانه بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد خام، وجود معادن غنی سنگ‌آهن و دسترسی به انرژی ارزان، مزیت‌هایی استراتژیک برای کشور فراهم کرده‌اند. اما آن‌چه بیش از کمیت، اهمیت دارد، کیفیت و ارزش افزوده‌ای است که از طریق تولید فولادهای خاص می‌توان ایجاد کرد.
در بازار جهانی، فولادهای آلیاژی نسبت به فولاد خام چندین برابر ارزش اقتصادی دارند و مشتریان آن‌ها اغلب شرکت‌های صنعتی بزرگ در حوزه خودروسازی، نفت و گاز، هوافضا و تجهیزات سنگین هستند. در این میان، فولادهایی مانند VCN نقش کلیدی دارند.
فولاد VCN چیست و چه مزیتی دارد؟
فولاد VCN (که بسته به درصد عناصر آلیاژی با نام‌هایی مانند VCN150، VCN200 یا VCN250 شناخته می‌شود) یکی از مهم‌ترین فولادهای آلیاژی کروم-مولیبدن است که در دسته فولادهای قابل عملیات حرارتی قرار می‌گیرد. از ویژگی‌های برجسته این فولاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استحکام بسیار بالا
- مقاومت در برابر سایش و خستگی فلزی
- قابلیت سخت‌کاری سطحی
- مناسب برای قطعات حساس و پرتنش
کاربردهای رایج فولاد VCN در صنایع شامل ساخت شافت‌ها، چرخ‌دنده‌ها، محورها، پین‌ها، میل‌لنگ و قطعات تحت فشار بالا است. همین ویژگی‌ها باعث شده VCN به فولادی استراتژیک در بسیاری از صنایع تبدیل شود.
تقاضای جهانی برای فولادهای آلیاژی در حال رشد است
با گسترش اتوماسیون صنعتی، خودروهای الکتریکی، توربین‌های بادی و صنایع ریلی، تقاضا برای فولادهای آلیاژی از جمله VCN در حال افزایش است. در گزارشی از Global Market Insights، بازار جهانی فولادهای آلیاژی تا سال ۲۰۳۰ ارزشی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار خواهد داشت که سهم قابل‌توجهی از آن به فولادهای مهندسی مانند VCN اختصاص خواهد یافت.
ایران و چشم‌انداز تولید فولادهای آلیاژی
در حال حاضر، بخش اعظم فولادهای آلیاژی موردنیاز ایران از خارج تأمین می‌شود. اما با راه‌اندازی خطوط تولید جدید در فولاد آلیاژی یزد، فولاد اسفراین و چند شرکت دانش‌بنیان در شهرک‌های صنعتی، افق روشنی برای بومی‌سازی فولادهایی مانند VCN شکل گرفته است. که میتواند قیمت فولاد VCN را در ایران بسیار متعادل سازد.
به‌طور خاص، تولید داخلی فولاد VCN میتواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد:
- کاهش ارزبری و وابستگی به واردات
- ایجاد اشتغال تخصصی در حوزه مهندسی متالورژی و ساخت
- افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در بازارهای منطقه‌ای
- پشتیبانی از صنایع دفاعی و حساس داخلی
صنایع کلیدی نیازمند فولاد VCN در ایران
چند صنعت اصلی وجود دارند که مصرف‌کننده عمده فولاد VCN در کشور محسوب می‌شوند:
- صنایع خودروسازی: قطعات انتقال قدرت، گیربکس‌ها و قطعات شاسی
- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی: شیرآلات صنعتی، پمپ‌ها، کمپرسورها
- ماشین‌سازی سنگین: قطعات نیروگاهی و جرثقیل‌های صنعتی
- صنایع نظامی: قطعات مقاوم در برابر ضربه و حرارت
تقویت زنجیره تأمین فولاد VCN در داخل کشور، میتواند این صنایع را از نوسانات ارزی و ریسک‌های سیاسی ناشی از تحریم‌ها محافظت کند.
دانش‌بنیان‌ها؛ پیشران‌های تحول در صنعت فولاد
یکی از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت در تولید فولادهای خاص مانند VCN، انتقال دانش و تکنولوژی است. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند با طراحی کوره‌های عملیات حرارتی پیشرفته، سیستم‌های کنترل کیفیت دیجیتال و نرم‌افزارهای شبیه‌ساز عملیات حرارتی، گام‌هایی جدی در این حوزه بردارند.
همکاری فولادسازان بزرگ با دانشگاه‌هایی نظیر صنعتی شریف، امیرکبیر و علم و صنعت، بستر مناسبی برای توسعه نسل جدید فولادهای آلیاژی در کشور فراهم کرده است.
چالش‌ها و راهکارها
علیرغم فرصت‌های فراوان، موانعی هم بر سر راه توسعه فولادهای خاص در ایران وجود دارد:
- تحریم تجهیزات و مواد اولیه خاص
- فقدان زیرساخت‌های حمل‌ونقل صنعتی مدرن
- کمبود نیروی متخصص در سطح تکنسین و مهندس عملیات حرارتی
- ناهمخوانی استانداردهای ملی با استانداردهای بین‌المللی
برای عبور از این چالش‌ها، پیشنهاد می‌شود:
- حمایت مالی و قانونی از شرکت‌های تولیدکننده فولاد آلیاژی
- برگزاری دوره‌های تخصصی مشترک بین صنعت و دانشگاه
- توسعه نظام گواهینامه‌های کیفی مطابق با EN و ASTM
- سرمایه‌گذاری در تجهیزات پیشرفته آنالیز متالوگرافی و تست مکانیکی
آینده صنعت فولاد ایران با محوریت VCN
با توجه به مزیت‌های نسبی ایران در تولید فولاد، حرکت به‌سمت تولید فولادهای با ارزش افزوده بالا مانند VCN نه‌تنها یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی است. اگر تولیدکنندگان داخلی بتوانند کیفیت این فولاد را به سطح جهانی برسانند، بازارهای گسترده‌ای در منطقه و فراتر از آن در انتظارشان خواهد بود.
همچنین، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۰۵، حداقل ۳۰٪ از نیاز داخلی به فولادهای آلیاژی از محل تولید داخل تأمین گردد. در این میان، فولاد VCN میتواند نقشی مشابه با «پتروشیمی‌های خاص» در اقتصاد صنعتی ایران ایفا کند: کالایی با مصرف محدود اما ارزش بسیار بالا.
جمع‌بندی؛ گامی رو به جلو برای صنعت فولاد کشور
رشد واقعی در صنعت فولاد زمانی حاصل می‌شود که کشور از صادرات فولاد خام عبور کرده و به صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا بپردازد. فولاد VCN، نمونه‌ای بارز از چنین رویکردی است. با تکیه بر ظرفیت داخلی، همکاری صنعت و دانشگاه، جذب سرمایه‌گذاری و حمایت دولت، می‌توان فولاد VCN را به یک برند ملی تبدیل کرد؛ برندی که نه‌تنها در بازار داخلی، بلکه در بازارهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی بدرخشد.
ایران میتواند نه‌فقط به‌عنوان یک تولیدکننده فولاد، بلکه به‌عنوان صادرکننده دانش و تکنولوژی فولادهای آلیاژی خاص، جایگاهی تازه در اقتصاد جهانی پیدا کند.
آژانس خلاقیت کوانتا