بازار تاریخی ارومیه؛ اثر تاریخی عصر صفویه در قلب شهر (+عکس)

به گزارش پول نیوز ،

نگاهی به معماری و کارکرد مجموعه بازار ارومیه در این شهر نشان دهنده موقعیت خاص این مکان در دوره رونق بازار بوده است. پر واضح است که در زمان شکل گیری این بازار، روستاهای اطراف شهر ارومیه برای عرضه و تقاضای محصولات مورد نظر خود به این مکان مراجعه می کرده اند. وجود مسجد و حمام در کنار بازار تاریخی ارومیه نشان دهنده فعال و زنده بودن این بخش از شهر به عنوان مرکز اصلی شهر برای فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی و دیگر کارکردهایی که بازارهای سنتی ایران در عصر خود داشته اند، بوده است. عمده واردات در زمان های گذشته نفت بود که با شتر از قفقاز به بازار تجاری خوی و از آنجا به بازار ارومیه و تبریز انتقال داده می شد.

بافت اصلی بازار ارومیه که قدیمی ترین بخش آن است، مربوط به دوره صفویه است. این بازار در گوشه جنوب شرقی شهر قرار گرفته است. این بنای تاریخی و فرهنگی در دوره قاجار گسترش یافته و الحاقاتی به آن اضافه شده است. در اطراف این بازار تاریخی حمام هایی قرار دارد که کارشناسان میراث فرهنگی و تاریخی سابقه آن ها را به دوران زندیه و قاجار می رسانند. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی و تغییر شکل سبک زندگی مردم ارومیه به شیوه مدرن، کم کم تغییراتی در ظاهر شهرها رخ داد که سبب شد بخش هایی از بازار از بین برود.

در حال حاضر بخش سالم بازار ارومیه که در مرکز شهر قرار گرفته، پلانی مستطیل شکل دارد که در حد فاصل خیابان های عسکرآبادی، امام، مهاباد و اقبال محصور شده است. این بازار در حدود ۶۰ هزار مترمربع مساحت دارد که بافت قدیمی آن امروزه تحت مراقبت و بهسازی است. بازار ارومیه در حدود ۱۰۰۰ باب مغازه با کارکردهای مختلف و متنوع و تعداد ۷ تیمچه و سرای نسبتا بزرگ، ۵ حمام قدیمی و یک باب مسجد که معروف به مسجد جامع است، ۵ هزار مترمربع مساحت (مساحت مسجد جامع شهر) دارد که سبب شده این مجموعه به عنوان یک اثر تاریخی پرارزش مطرح شود.

از ویژگی های مهم و قابل ذکر این مجموعه تاریخی می توان به سادگی آن اشاره کرد. با وجود تفاوت هایی که از لحاظ فرم در طاق ها، چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می شود، هیچ گونه تنوعی از حیث تکنیک هنری مثل کاشی کاری، سنگ کاری و درب های قدیمی پرکار چوبی در بازار دیده نمی شود. مصالح راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب شده و اکثر آن ها فاقد اندود ساده گچ است.

امروزه با وارد شدن از در ورودی اصلی بازار، ابتدا مغازه های لبنیات فروشی به چشم می خورند و بعد می توان وارد راسته زرگرها شد.

با گذشتن از این راسته فرش های ابریشمین اصیل در بازار شهر توجه ها را به خود جلب می کنند. در طول این مسیر این زیبایی معماری بازار ارومیه است که چشم ها را به سمت خود سوق می دهد. چشم برداشتن از معماری طاق ها و گنبدهای زیبای این بازار راحت نیست. شاید اگر ساعت ها صرف دیدن این معماری شود با درک زیبایی های آن، هرگز متوجه گذر زمان نشوید.

بخشهایی از بازار ارومیه امروزه نوسازی شده است. این نوسازی به روش های استاندارد انجام نشده و همین امر سبب شده است که ناهماهنگی بخش نوسازی شده با بافت قدیمی، کاملا خود را نشان دهد. به این صورت چشم انداز چندین راسته، سرا و تیمچه دچار تغییرات و ناهماهنگی شده و سراهای آن از بین رفته اند، که به علت حجم و گستردگی زیاد آثار مجموعه، دیگر واحدهای آن شکل و بافت خود را حفظ کرده و بازار در ردیف اماکن تاریخی و معماری پرارزش کشور به شمار می رود.