بازار طلاي سرخ؛ نوسانات پيش رو

به گزارش پول نیوز، پول نیوز_فائزه کیائی; گل هاي بنفش و زيبا، خبر از زمان برداشت مي دهد. اوايل آبان تا آذر ماه هر سال کشاورزان به تدريج آماده مي شوند تا حاصل يک سال زحمتشان را بچينند. محصولي که همواره به عنوان يکي از با ارزش ترين محصولات كشاورزي و گران ترين ادويه جهان، در تاريخ كشور جايگاه ويژه اي داشته و دارد.

نام اين محصول با ارزش ، زعفران يا همان طلاي سرخ است كه در صادرات غيرنفتي و در گروه كالاهاي كشاورزي از اهميت بالايي برخورداراست. در واقع به واسطه اهميت اقتصادي اين محصول، نام “طلاي سرخ” براي زعفران انتخاب شده است.

اهميت اقتصادي و تجاري زعفران

زعفران جايگاه چهارم را در بين صادرات محصولات كشاورزي پس از پسته ، پوست و سالامبور و كشمش به خود اختصاص داده است.

ايران بيشترين سطح زير كشت زعفران را در دنيا برعهده دارد، همچنين بيش از 80 درصد توليد جهاني زعفران به كشور ما اختصاص دارد . در حال حاضر توليد زعفران در 17 استان كشور گسترش پيدا كرده و استان هاي خراسان شمالي و جنوبي عمده ترين توليدكنندگان زعفران كشورمان محسوب مي شوند.

در همين حال، سطح زيركشت زعفران در حال حاضر به 60 هزار هكتار رسيده وتوليد زعفران به طور متوسط 200 تن در سال است. خوشبختانه شرايط اقليمي کشور نيز اين اجازه را به ما مي دهد كه در مناطق مختلف كشت داشته باشيم.

بازارهاي صادراتي زعفران

در حال حاضر ايران حدود 70 درصد سهم بازار جهاني را به خود اختصاص داده است به گونه اي که زعفران ايراني به 44 کشور دنيا صادر مي شود و بيشترين ميزان صادرات به امارات متحده عربي، عربستان سعودي، آمريکا، اسپانيا و بحرين صورت مي گيرد.

در سال 1384، حدود 201 تن زعفران از كشور صادر شد كه در سال 85 به دليل بروزبرخي مشکلات و تاثير آن بر کاهش توليد ، رقم صادرات به 141 تن رسيد.

آمارها نشان مي دهد که عمده ترين صادرکنندگان جهاني زعفران طي سال هاي1997 تا 2005 ميلادي را ايران ،اسپانيا، يونان ، فرانسه ، چين ، آلمان ، ايتاليا ، هند، انگلستان وسوئيس تشکيل داده اند. درسالهاي 1998 تا 2001 رتبه نخست صادرات به ايران تعلق گرفته و اسپانيا در رتبه دوم قرار گرفت. در ضمن بايد توجه داشت که کشورهاي اسپانيا، ايتاليا، آمريکا، فرانسه ، امارات متحده عربي و ترکمنستان از جمله کشورهاي بزرگ وارد کننده زعفران محسوب مي شوند.

آمريکا واردات را بيشتر با هدف مصرف داخلي انجام مي دهد ، ولي کشورهايي نظير اسپانيا و امارات صادرات مجدد نيز دارند. به عنوان نمونه ، امروزه اسپانيا با وارد کردن ، بسته بندي و صادرات مجدد زعفران ايران توانسته بازار خود را در جهان حفظ کند و با وجود توليد اندک تنها يك تن زعفران ، در زمره صادر کنندگان جهاني زعفران قرار گيرد.

همچنين در بين كشورهاي توليدكننده مدتي است كه نام كشور افغانستان و پاكستان ديده مي شود كه براساس گزارش ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز، حدود شش سال پيش يك غفلت باعث قاچاق مقادير زيادي از پياز اين گياه ارزشمند از كشور به افغانستان شد و كشورهاي افغانستان و پاكستان به جرگه توليدكنندگان زعفران پيوستند. بنابراين افزايش كشورهاي توليدكننده زنگ خطري براي ساير كشورها و پيش از همه ايران است برهمين اساس بايد به فکر حفظ جايگاه کشور در بازارهاي جهاني بود.

در همين حال بايد توجه داشت که تداوم روند افزايش قيمت هاي زعفران باعث مي شود كه ساير كشورها همچون افغانستان به كشت بيشتري از اين محصول روي بياورند و خريداران به فكر جايگزين باشند.

ساليان درازي است كه صادرات فله اي زعفران، نه تنها ارزش واقعي اين محصول را نصيب كشور نكرده، بلکه اين گونه صادر کردن باعث شده که سود اصلي نصيب ديگر کشورها و واسطه ها شود. به دليل ضعف بسته بندي زعفران در کشور، نه تنها اسپانيا بلکه امارات هم زعفران ايراني را به نام خود بسته بندي مي کند.

متاسفانه بر خلاف انتظار، ايران تاکنون نقش موثري در تعيين قيمت هاي جهاني نداشته است. دلايل اين امررا مي توان ناشي از عواملي نظير وجود انحصار خريد در بازارهاي طرف تجاري ايران، فروش فله اي محصول ،عدم هماهنگي نوع بسته بندي با سلايق مصرف کنندگان، نبود شناخت از بازارهاي صادراتي مناسب، فقدان آگاهي از قوانين و مقررات حاکم در بازارهاي هدف و چندين و چند مساله ديگر دانست.

خوشبختانه يکي از گام هاي موثري که اخيرا توسط سازمان توسعه تجارت برداشته شده ، تعريف بسته حمايتي زعفران بوده است. براساس اين طرح بايد سالانه پنج ميليارد تومان براي فعاليت هاي بازاريابي و بازارسازي زعفران هزينه شود. بدون شک با تبليغات زعفران در خارج از كشور، نه تنها بازارصادراتي تقويت مي شود، بلکه اين امرباعث درخشش زعفران ايران در بازار جهاني خواهد شد.

آنچه که مسلم است، بسته بندي مناسب محصول زعفران که نيازمند عزمي راسخ است، باعث بازگشت ارزش افزوده آن به داخل كشور و ايجاد اشتغال مي شود و در ميان مدت نيز باعث مي شود كه زعفران به نام ايران در بازارهاي جهاني جا بيفتد. موضوعي که خوشبختانه مورد توجه مسوولان هم قرار گرفته و حتي وزيـر جـهـاد كـشـاورزي در اين مورد اعلام کرده که به تدريج محدوديت هايي براي صادارت فله اي زعفران ايجاد خواهد شد و براي ايجاد اشتغال و وارد شدن ارزش افزوده اين محصول به كشور، جوايزي نيز براي صادرات زعفران به شكل بسته بندي كوچك تعيين مي شود.

در حال حاضر براساس توافقات صورت گرفته ميان وزارتخانه هاي بازرگاني و جهاد کشاورزي، تسهيلات لازم به افرادي كه بخواهند واحدهاي بسته بندي و فرآوري زعفران ايجاد كنند اعطا مي شود.

ظرفيت فرآوري زعفران در ايران

خوشبختانه اکنون ظرفيت فرآوري زعفران در كشور بيش از توليد است. به عبارت ديگربخش عمده اي از ظرفيت صنايع تبديلي و بسته بندي زعفران به دليل صادرات فله اي محصول خالي است. پس استفاده از ظرفيتهاي خالي در اين صنعت به منظورايجاد زمينه لازم براي بسته بندي هاي جديد ضرورت دارد.

به نظر مي رسد که صادرکنندگان براي حضورمنسجم در يک بازار بايد از ابتدا به صورت بلند مدت برنامه ريزي داشته باشند. بدون شک مي توان با اجراي برنامه هاي جامع و مدون تحقيقاتي در بازار زعفران، بسياري از زواياي ناشناخته را شناسايي کرد. شايد فقدان توجه کافي به اين مقوله، يکي از دلايل ضعف دربازاريابي زعفران باشد.

بنابراين با استفاده از تحقيقات بازار مي توان علاوه بر شناسايي نياز هاي بازارهاي موجود و نوع محصول درخواستي ،بازارهاي جديد را نيزخلق کرد. چرا که کشورهايي وجود دارند که زعفران هنوز درآنجا ناشناخته مانده است. بنابراين صادرکنندگان زعفران بايد از شکل تجارت سنتي خارج شده و از ابزارهاي نوين براي بازاريابي استفاده کنند.

در گام بعدي بايد به اموري نظير برندسازي و کنترل قيمت زعفران توجه شود. افزايش قيمت زعفران اگرچه از يک منظر به نفع کشاورزان است و ممکن است به افزايش سطح زيرکشت اين محصول بيانجامد ، اما از سوي ديگر افزايش بي رويه قيمت اين محصول که از 2 سال قبل به اين طرف باعث کاهش چشمگير صادرات شده، در درازمدت نگران کننده است.

توجه به بسته بندي ، تشويق و ترغيب كشاورزان براي توليد کيفي با هدف كاهش سهم توليد زعفران ايران ، جلوگيري از افزايش بي رويه قيمت اين محصول و از همه مهمتر شناسنامه دار كردن زعفران ايراني از جمله مهم ترين راهکارها براي توسعه بازار اين محصول است .

ضرورت ايجاد بازارهاي جديد براي صادرات زعفران

با توجه به اين که با افزايش سطح زير کشت و بازده توليد ، توان صادرات 350 تن زعفران وجود دارد بنابراين مي توان به فکر ايجاد بازارهاي جديد افتاد.

ايجاد بازارهاي جديد از چند منظر حائز اهميت است. نخست اينکه منجر به افزايش و تقويت بازار اين محصول مي شود و دوم اينکه نقش تعيين کنندگي ايران در بازار جهاني زعفران پررنگ تر مي شود. البته به شرطي که ازتمامي قابليت ها و ابزارهاي مناسب در اين راستا استفاده شود و زعفران به بهترين شکل ممکن به اين کشورها صادر شود.

درضمن بايد توجه داشت که برخي کشورها نظير چين يا ژاپن اهميت خاصي به مصرف گياهان دارويي مي دهند. پروفسور “ايکاگامي” استاد دانشگاه چيبا ژاپن با اشاره به اهميت داروهاي گياهي مي گويد: “استقبال ژاپني ها از گياهان دارويي زياد است و با توجه به محدوديت صادرات کشور چين در زمينه گياهان دارويي، ايران مي تواند جايگزين مناسبي به جاي اين کشور در زمينه گياهان دارويي باشد.”

استاندار خراسان رضوي معتقد است ، در صورتي كه صادركنندگان ايراني بتوانند بازار زعفران چين را ساماندهي كنند، زمينه فروش 30 تا 40 درصد زعفران در اين کشور فراهم مي شود. هم اكنون زعفران مصرفي در بازار چين، محصولي صنعتي است كه از امارات به چين ارسال مي شود.

راهکارهاي مناسب براي ارتقاي صادرات زعفران

همان طوري که مي دانيم صادرات فله اي زعفران، نه تنها ارزش واقعي اين محصول را نصيب کشور نكرده، بلکه اين گونه صادر کردن باعث شده که سود اصلي نصيب کشورهاي واسطه شود.دلايل عمده اين مساله را مي توان ناشي از عواملي نظير وجود انحصار خريد در بازارهاي طرف تجاري ايران، عدم هماهنگي نوع بسته بندي با سلايق مصرف کنندگان، نبود شناخت از بازارهاي صادراتي مناسب ، فقدان آگاهي از قوانين و مقررات حاکم در بازارهاي هدف و کم توجهي به بحث ايجاد نشان هاي تجاري معتبر در سطح بين المللي دانست.

براي ايجاد نشان هاي تجاري معتبر در سطح بين المللي ، در وهله نخست، ارايه محصولاتي منطبق با خواست و تمايل مصرف کننده ها در بازار هدف ضرورت دارد. بايد توجه داشت که حضور برندها و نشان هاي معتبر بين المللي با توجه به حمايت هاي داخلي و ايجاد و ساز و کارهاي مناسب ميسرمي شود.

توجه به نوع بسته بندي، تشويق كشاورزان نسبت به توليد محصولات کيفي، ايجاد برندهاي معتبر، بهره گيري از ابزارهاي نوين براي بازاريابي ، تبليغات زعفران در خارج از كشور، شناسايي بازارهاي جديد، جلوگيري از افزايش بي رويه قيمت اين محصول و شناسنامه دار كردن زعفران ايراني از جمله مهم ترين راهکارها براي توسعه بازار اين محصول به شمار مي رود .

بدون شک با اجراي منظم و مداوم اين برنامه ها مي توان به درخشش زعفران ايران در بازار جهاني کمک کرد تا در آينده اي نزديک سود اصلي صادرات زعفران عايد توليد کننده ها و بازرگانان کشور شود.