يلدا ؛ بلندترين شب مهرباني

به گزارش پول نیوز، قدس :يلدا، شب آخر پاييز و اول زمستان و شب زايش خورشيد است كه قريب 14 ساعت طول مي كشد.

اين شب براي ايرانيان آييني خانوادگي است و اين گردهمايي به خويشاوندان و دوستان نزديك محدود مي شود. در كتابها و سندهاي تاريخي به برگزاري مراسم شب يلدا اشاره اي نشده است.

ابوريحان بيروني از جشن روز اول دي كه آن را خرم روز مي نامد، در دستگاه حكومتي و پادشاهي ياد مي كند و نامي از شب يلدا به ميان نمي آورد كه مي توان اين موضوع را به دليل خانوادگي و همگاني و غيررسمي بودن آن دانست.

يكي از آيينهاي شب يلدا يا شب چله، خوردن آجيل مخصوص، هندوانه، انار و شيريني و ميوه هاي گوناگون است كه همه جنبه نمادين دارند و نشانه بركت، تندرستي، فراواني و شادكامي هستند.

در اين شب، تفأل به حافظ نيز مرسوم است كه در برخي از نقاط كشور، شاهنامه خواني در اين شب نيز رواج دارد.
اگرچه اين شب آييني نيز در گذر زمان و صنعتي شدن ديگر آن حال و هواي قديمي خود را از دست داده، به طوري كه هر چه مي گذرد، تجملات شب يلدا بيشتر مي شود؛ بخصوص در شهرستانها خانواده هاي مرفه كه تازه عروس دارند، دغدغه هايي به مراتب بيشتر از بقيه دارند، چون در اين شب رسم است كه هديه هاي فراواني از سوي خانواده داماد به خانواده عروس داده شود و اگر كمي دقت كني، در گوشه گوشه شهر، ميوه فروشيهاي زيادي را مي بيني كه ميوه هاي درشت و واكس زده را داخل سبدهايي تزييني چيده اند و چنان زيبا تزيين كرده اند كه تو حتي دلت نمي آيد تزيين آن را به هم بزني. انار و هندوانه جزو لاينفك اين سبدهاست و موز، آناناس، سيب، پرتقال، كيوي، خيار و خرمالو هم با آن رنگهاي قشنگ، زيبايي سبدهاي هديه را بيشتر مي كند.

البته بازار سكه و طلا هم اين روزها خيلي داغ است، زيرا هديه هاي شب يلدا به ميوه و شيريني و گل ختم نمي شود و بايد در كنارش هديه اي ارزشمند هم وجود داشته باشد كه البته اينها هم براي همانهاست كه هيچ دغدغه اي در ذهنشان نيست، مگر هرچه بزرگتر بودن سبد گل كه مي خواهند چشم خانواده عروس را در بياورند! هديه دادن قشنگ است، خوب است، اما اي كاش اين همه با تجملات و چشم و همچشمي عجين نمي شد تا حداقل شب يلدا به عده اي خوش بگذرد…

به اعتقاد يك جامعه شناس، واقعيتهاي زندگي امروز ما متفاوت از شبهاي يلدا در سالهاي دور است؛ شبهايي كه پدران و مادران ما براي زنده نگه داشتن آيينها و رسوم ملي به دور از هر دغدغه و نگراني دور هم جمع مي شدند و از همه جا سخن مي گفتند، ولي امروز شرايط اقتصادي حاكم بر كشور به گونه اي است كه پاسداشت اين آيينها براي برخي رفع تكليف است، اما برخي همچنان بر طبل شادي مي كوبند.

اين جامعه شناس بر اين عقيده است كه در گذشته هاي دور آيينهايي در شب يلدا برگزار مي شد كه يكي از آنها، جشن شبانه و بيداري تا بامداد و تماشاي طلوع خورشيد زمستاني بود؛ جشني كه از لازمه هاي آن، حضور كهنسالان و بزرگان خانواده به عنوان نماد كهنسالي خورشيد در پايان پاييز بوده است و همچنين خوراكيهاي فراوان براي بيداري درازمدت كه همچون انار و هندوانه و سنجد به رنگ سرخ خورشيد باشند.

مسعود مهديزاده، با اشاره به شرايط اقتصادي كه بر كشور حاكم است، معتقد است: اگر امروز پدري مجبور است انار و هندوانه شب يلدا را بخرد، تنها به اين دليل است كه شرمنده بچه هايش نشود.

با اين حال، گزارشها از سطح كشور نشان مي دهد كه شب يلداي امسال، تحت الشعاع گراني خوراكيها قرار گرفته است، به طوري كه قيمت هر كيلو هندوانه در اين ايام به مرز 500 تومان رسيده است كه نسبت به قبل، 20 تا 30 درصد افزايش داشته است.

عضو كميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي گفت: افزايش بي رويه قيمتها، سنت شب يلدا را به بوته فراموشي سپرده است.

محمدرضا خباز با بيان اين مطلب افزود: سنتهايي كه در كشور ما وجود دارد، به دو دسته ملي و مذهبي تقسيم مي شود كه به دليل عدم نظارت بر كالا و افزايش بي رويه قيمتها، سنت شب يلدا رو به فراموشي است.

وي با بيان اين كه متأسفانه توزيع كشور چند سالي است رها شده است، گفت: وزارت بازرگاني نظارت بر توزيع و بازار را به عهده دارد كه اين مهمترين وظيفه دولت است.

اين نماينده مجلس تأكيد كرد: نظارت موجب آرامش و احقاق حقوق و آسايش براي مردم مي شود كه بايد بيش از گذشته دولتمردان به آن توجه كنند.

خباز با بيان اين كه فاصله طبقاتي جامعه 15 برابر شده است، گفت: ميوه يكي از نيازهاي مردم جامعه است كه با افزايش روز به روز قيمتها، سبد كالاي خانواده هاي ضعيف رنگ ميوه را نخواهد ديد.

وي در ادامه تصريح كرد: خشكساليهاي اخير در توليد مؤثر بوده است، اما وقتي بازار نمي تواند كار خود را به درستي انجام دهد، سود اصلي به جيب دلالان خواهد رفت و كشاورزان با قيمت اندك توليد خود را مي فروشند.

نماينده مردم كاشمر با بيان اين كه بازار رها شده به ضرر جامعه است، گفت: اگر مديران بتوانند بازار را كنترل كنند، هم حقوق مردم حفظ مي شود و هم بدبيني مردم نسبت به ادعاهاي مديران كاهش مي يابد.

وي در ادامه تصريح كرد: مجلس، قانون حمايت از مصرف كنندگان را مصوب كرده است كه در اين قانون، جامعه خود نظارت را انجام مي دهد كه اگر هر چه سريعتر آن اجرا شود، آثار مثبتي را براي جامعه به دنبال خواهد داشت.

عضو كميسيون اقتصاد مجلس شوراي اسلامي، در پاسخ به اين سؤال كه آيا يكي از وظايف مهم مجلس، نظارت بر عملكرد وزرا نيست، چرا بايد شاهد اين گرانيها در جامعه باشيم، گفت: مجلس وظيفه دارد اگر دولت تخلفي كرد، مجلس با آن برخورد كند كه اين احساس بي توجهي به قانون در بعضي از وزرا ناراحت كننده است.

يك متخصص تغذيه نيز درباره تغذيه در اين شب گفت: مصرف ميوه در حفظ سلامت انسان بسيار تأثيرگذار است كه هندوانه نيز به دليل برخورداري از فيبر زياد و همچنين ماده رنگي موجود در آن، از اين قاعده مستثني نيست.

اما معمولاً در شب يلدا از آنجا كه فصل پرورش هندوانه گذشته است، هندوانه هاي موجود در بازار در اين شب از كيفيت مطلوبي برخوردار نيستند. در مجموع، مصرف هر ميوه در فصل مربوط به خود مفيد است و ميوه نوبرانه خواص تغذيه اي ميوه رسيده را ندارد. به اين ترتيب، ويتامينها و خواص تغذيه اي ميوه اي كه از فصل آن گذشته، كاهش مي يابد.

دكتر بزرگمهر، در ارتباط با خواص تغذيه اي انار گفت: انار از جمله ميوه هايي است كه از ويتامين و مواد معدني سرشاري برخوردار بوده و براي سلامت انسان بسيار مفيد است. در صورت استفاده از آب به مقدار كافي، انار مي تواند در پيشگيري از يبوست بسيار مؤثر باشد. همچنين انار ارزش سيري بالايي دارد و مي تواند از پرخوري در افراد جلوگيري كند.

اين متخصص تغذيه در رابطه با انواع آجيلهاي مصرفي در شب يلدا گفت: انواع مغزها در گروه گوشت و حبوبات قرار مي گيرند. مصرف انواع مغزها و چربي موجود در آنها بسيار مفيد است. از طرف ديگر، مصرف آجيل در افراد در معرض افزايش وزن، باعث چاقي مي شود. همچنين مصرف آجيل نمك دار به ويژه به مقدار زياد توصيه نمي شود. انواع مغزها نمي توانند جايگزين غذاي اصلي شوند. اين در حالي است كه مصرف مغزها قبل از وعده هاي اصلي غذايي، اشتهاي فرد را مي گيرد.

دكتر حسين آقاجاني، استاد مردم شناسي نيز به خبرنگار ما مي گويد: براي اين كه جامعه به يك تعادل و نظم برسد، نياز به اعياد ملي و مذهبي دارد و هر دو اين اعياد كاركردهاي پنهان و آشكار دارند.

وي مي افزايد: شب يلدا كاركرد پنهاني دارد و مي تواند همبستگي را در بين مردم به وجود آورد. مردم از چند شب قبل از يلدا افكارشان مشغول به تدارك اين شب است كه اگر فرزند و نوه اي داشته باشند، حتماً در آن شب ميهمانشان خواهند بود.

وي مي افزايد: دو شب در سال وجود دارد كه يك شب، كوتاه ترين شب سال است و آن، آخر خرداد است و يك شب، بلندترين شب سال و آن، آخر آذر است و شب يلدا، بلندترين شب سال است كه مردم در كنار يكديگر جمع مي شوند و هندوانه و تنقلات مي خورند.

دكتر آقاجاني مي گويد: از قديم كاشت، داشت و برداشت هندوانه جنبه تقدس داشت و حتي نگهداري هندوانه براي شب يلدا مقدس بوده است و گاهي در برخي از جاهاي ايران جنبه نذر هم داشت.

اين استاد دانشگاه مي افزايد: اين شب به ما آموزش مي دهد كه زندگي داراي حركت و پويايي است. مثلاً در چهار هزار سال قبل ايرانيان در اين شب تا صبح جشن و پايكوبي داشتند.

«هانري كوربن»، شرق شناس معروف در كتاب «آداب و سنن ايرانيان» از شب يلدا به عنوان يك شب باشكوه ايراني نام مي برد و همه كساني كه درباره ايران نوشته اند نيز درباره اين شب همين نظر را داشته اند و شاعران زيادي در اين باره شعر گفته اند.

وي مي گويد: شب در فرهنگ ما سمبل تاريكي است، اما اين شب، شبي است كه اگر خورشيد نيست، گرماي خورشيد در خانواده ها جريان دارد.

دكتر آقاجاني يادآور مي شود: در جامعه امروز مردم كمتر فرصت دارند كنار هم باشند و شايد اين شب بهانه اي براي كنار هم بودن باشد. البته اگر تلويزيون بگذارد كه مردم بتوانند در كنار يكديگر يك شام دسته جمعي بخورند. حتي در گذشته در اين شب پدربزرگها و مادربزرگها به نوه خود هديه مي دادند.